Actief rouwen met kinderen

Prachtig vind ik het wanneer er een actieve rol voor kinderen mag zijn bij een overlijden. Hoe fijn is het om iets te mogen doen? Om iets te mogen betekenen voor bijvoorbeeld je oma? Actief rouwen met kinderen is erg bijzonder. Pasgeleden maakte ik dit mee met de kleinkinderen van de overleden oma Marie-Louise.

De kist van oma schilderen

Oma Marie-Louise is nog maar pas onverwacht overleden. De dochter, die weet van aanpakken, belde me op. Of ik kon komen om het proces van afscheid nemen te fotograferen. Vooral voor de kinderen lijkt haar dit belangrijk. Zo was ik als eerste bij het beschilderen en versieren van de kist voor Marie-Louise. In het rouwcentrum ontmoette ik alle vijf de kleinkinderen, moeder, vader en weduwnaar. De leeftijden van de kinderen varieerden tussen enkele weken oud tot 12 jaar. Er was aan alles gedacht: doek voor op de vloer, penselen, verf, stickers en ontwerpen voor op de kist.

Afdruk met voetjes

De kinderen vonden het even vreemd zo’n grote kist. “Ligt ze er echt niet in?”, vroeg een van de kinderen zich af. De deksel moest er even af om dit te bevestigen. Nu kon er alvast een teddybeer in gelegd worden. Oma hield tenslotte van teddyberen. Zodra de verf op de bordjes lag konden de kinderen aan de slag. De voetzooltjes van de allerjongste werden netjes met verf bedekt door mama, zodat papa zowel bovenop de kist als op de voorzijde een afdruk met de voetjes kon maken. Dat vonden de twee jongsten ook interessant: hun handen werden vervolgens ingekleurd. Een handafdruk is nog mooier dan een handtekening en minstens zo belangrijk. De twee oudsten hadden persoonlijke teksten voor oma op het deksel geschilderd. Precies op plekken waar het zou passen tussen de bloemstukken en de kaarsen. Dan blijven ze zichtbaar en leesbaar. Goed dat er van tevoren ontwerpen waren gemaakt en dat de kinderen al wisten wat er verder bovenop de kist zou komen te staan, dacht ik nog.

Hartjes, bloemetjes en een kleurrijke regenboog

Het versieren ging verder. Hartjes, bloemetjes en een kleurrijke regenboog. De handgrepen werden paars gekleurd. De favoriete kleur van oma. Om deze kleur te maken moest er goed gemengd worden. Iedereen was zo actief bezig dat opa erbij gehaald werd door de oudste zoon Jesse. “Kijk eens opa, hoe ver we al zijn. Jij kunt er ook wat op verven hoor.” Al was het niet de bedoeling (opa had tenslotte geen ontwerp gemaakt) kwam er spontaan een korte tekst van opa zijn hand op een zijkant te staan: 'mijn teddybeer'. Jesse vertelde me later dat hij trots was op het feit dat hij samen met zijn zus opa zover had gekregen om dit te doen.

Ontlading bij de gezinsleden

Al ben ik als fotograaf een vreemde zo voor de eerste ontmoeting, snel genoeg merken mensen me niet echt meer op. Of eigenlijk gebeurt er iets anders: ik word bijna één van hen. Ik schilder niet mee, maar hoor er dan gewoon bij. Ik geef blijk van hun schilderkunst, benoem wat ik zie en fotografeer het. Ik zag wat verf op de grond vallen en hielp direct met schoonmaken. “De babydoekjes helpen overal voor”, riep moeder gelijk. De ontspannen sfeer zorgde voor verschillende dingen. Zo voelde ik ontlading bij de gezinsleden. Ik zag dat het samenwerken erg fijn ging. Iedereen kon zijn eigen verfwerk op een gekozen plek van de kist maken. De verbinding met elkaar en naar oma toe werd daardoor merkbaar. Iedereen was trots en tevreden over het resultaat. Ze wisten zeker dat oma dit heel mooi zou vinden. “Als de verf gedroogd is, dan mag oma erin komen liggen”, zegt moeder. Ze oogt blij dat haar vijf kinderen dit konden en mochten doen. “Op deze manier zullen ze herinneren hoe het was om samen het afscheid voor te bereiden. Dat niet alles verdrietig is of was. De foto’s hiervan zorgen ervoor dat ze altijd nog terug kunnen kijken en zien dat ze er allemaal bij waren.”

De laatste herinneringen

De condoleance twee dagen later en de dienst werden ook fotografisch vastgelegd. Lacey inspecteerde haar regenboog nog eens en constateerde dat de verf goed gedroogd was. Oma had gelukkig ooit verteld dat ze het mooi zou vinden wanneer ze zou overlijden dat de kist dan beschilderd zou worden. Lacey is blij dat ze dit voor oma mocht en kon doen. Alle gebeurtenissen rond het afscheid van Marie-Louise komen samen in een mooi album. Zo houden ze de laatste herinneringen aan haar en de liefde voor oma vast.