Tips voor persoonlijke voorwerpen tijdens een uitvaart

Het gebruik van persoonlijke voorwerpen bij uitvaarten is in opmars. Een tuintje in de aula, inclusief gereedschap, anti-luis en tuinierstijdschrift, omdat de uitvaart op Stille Zaterdag was. Zijn handgemaakte houten speelgoed vertelde wat zijn mond niet vaak zei: ik hou van jullie. De aula vol hondenmanden, omdat hij vrijwilliger was bij een stichting voor hulphonden. Haar stenen poezenbeelden om haar heen. Zijn zonnewijzer met vier kaarsen eronder, omdat hij levenslang de zon opzocht en nu misschien wat hulp nodig had vanuit alle windstreken. In afscheidsdiensten worden steeds vaker persoonlijke voorwerpen getoond. Speciaal voor RememberMe geef ik tips en adviezen.

Waarom persoonlijke voorwerpen tijdens een afscheidsdienst?

Het gebruik van een of meer persoonlijke voorwerpen maakt mensen ‘wakker’. Allereerst wekt het de nabestaanden in de week voorafgaand aan de uitvaart. Praten over en zoeken naar een persoonlijk voorwerp is iets concreets. Het laat de mensen nadenken over wat bij iemand past en het laat ze simpelweg bezig zijn en zoeken naar iets tastbaars. Dat is voor sommige mensen heilzaam in een week rondom zoiets ‘ontastbaar’ als de dood. In het voorbereidingsgesprek is zo’n voorwerp vaak ‘ineens’ aanwezig in onze gedachten. Omdat zij hield van tuinieren, op een vrijzinnige wijze religieus was en de uitvaart van haar man ook op Stille Zaterdag plaatsvond, kwam het plan voor een tuin eigenlijk als vanzelf bovendrijven. Soms merk ik dat nabestaanden enthousiast zijn, maar terughoudend. Want, ach: hoe organiseer je dat dan allemaal? En kan dat wel in het crematorium. Ja, zeker kan dat. Er kan heel veel als je het goed voorbereidt en rekening houdt met een aantal zaken. Maar hierover later meer. 

Levendige herinnering en diepgang

Ook tijdens de afscheidsdienst maakt een goed gekozen persoonlijk voorwerp mensen ‘wakker’. Het wijst direct en open naar de persoon van wie men afscheid neemt. De hondenmanden brachten direct levendige herinneringen voort aan de mens wiens lichaam voor het laatst in hun midden was.

Ten slotte kunnen persoonlijke voorwerpen diepgang geven aan het afscheid. In de diensten die ik begeleid zijn ze vaak het symbool van afscheid nemen. Het staat of ligt er niet toevallig. Dat knuffelaapje lag bijvoorbeeld ook altijd in haar auto waarin zij zo vaak op weg was voor de zaak en mag daarom niet ontbreken op haar laatste reis. Die handgemaakte lamp wijst hem de weg naar het licht. Door ze op deze manier een plaats te geven in een dienst, krijgt een proces van afscheid nemen een diepere dimensie. 

Ierse grafheuvels

Eigenlijk is het gebruik van een persoonlijk voorwerp niet eens nieuw te noemen. Jaren geleden was ik op vakantie met mijn man in Ierland. We reden door het glooiend groen en ineens lag er langs de weg een soort van maanlandschap met stenen in allerlei soorten en maten en een gigantisch hunnebed. We wisten het niet, maar we reden langs de beroemde Poulnabrone Dolmen: de restanten van een eeuwenoude grafheuvel. Het gebruik was dat nabestaanden een stenen vorm in de grafheuvel plaatsten die hoorde bij de overledene. Na zoveel jaar was het zand van de grafheuvel deels weggewaaid en -geregend en zagen we tal van scheepjes, huisjes en allerlei andere voorwerpen en symbolen van steen liggen. Bijzonder indrukwekkend. Persoonlijke voorwerpen maken voor de overledene gebeurt nog steeds in China. Daar worden ze nagemaakt van papier en gaan ze mee het graf in. 

Troost en kracht

Maar laten we het gebruik van persoonlijke voorwerpen tijdens een afscheidsdienst niet verwarren met het meegeven van bezittingen aan de overledene. De voorwerpen waarover het in dit blog gaat, blijven over het algemeen juist achter bij de nabestaanden. Ze kunnen hen in de periode na het afscheid troost en kracht bieden, juist omdat ze achterblijven.

Tips voor het gebruik van persoonlijke voorwerpen tijdens een afscheidsdienst

Geïnspireerd geraakt? Lees dan hier mijn tips voor het kiezen en gebruiken van persoonlijke voorwerpen tijdens een afscheidsdienst: 

#tip 1. Kies een voorwerp met een verhaal dat je kunt vertellen tijdens de afscheidsdienst.

#tip 2. Laat het voorwerp herkenbaar zijn voor velen.

#tip 3. Kies voor een laagdrempelig voorwerp. 

#tip 4. Kies een voorwerp met een dubbele lading, ofwel: een voorwerp dat iets zegt over hoe je afscheid neemt van de overledene. Over wat je loslaat en wat je vasthoudt.

#tip 5. Beperk je tot één ‘categorie’ voorwerpen, dus poezen, een tuin, haar knuffelaapje. 

#tip 6. Overleg goed met de afscheidslocatie wat er mogelijk is: hoeveel tijd je hebt om het klaar te zetten, hoeveel ruimte je beschikbaar hebt.

#tip 7. Bedenk iets wat redelijk snel kan worden opgebouwd of neergezet en weer kan worden opgeruimd zonder rommel achter te laten.

#tip 8. Kies iets wat niet te kwetsbaar is. 

#tip 9. Leg uit en vertel, maar laat het voorwerp vooral ook zijn eigen verhaal vertellen. Overdaad schaadt.

#tip 10. Geef het voorwerp na afloop van de uitvaart een bijzondere plek in je leefomgeving.