Geen testament: wat gebeurt er dan met de erfenis?

Voor veel mensen is het vanzelfsprekend om een testament op te stellen. Na je overlijden, zorgt dit document ervoor dat de erfenis wordt verdeeld zoals jij het voor ogen had. Ook voor nabestaanden kan dit een hoop zorgen besparen. Maar wat nu als een dierbare overlijdt en er is geen testament? Hoe wordt de erfenis dan verdeeld en waar moet je op letten? Wij vertellen je het in dit artikel.

De wet bepaalt 

Voor nabestaanden kan de situatie verwarrend worden wanneer er geen testament is opgesteld. De overledene laat bijvoorbeeld goederen achter, maar je weet als familie niet naar wie deze gaan. Om verwarring te voorkomen, is er in de wet een regel opgenomen hierover. Het verdelen van de erfenis zonder testament is afhankelijk van het verwantschap tussen nabestaanden en de overledene. Zo is het verwantschap ingedeeld in vier categorieën:

• Partners, kinderen en hun afstammelingen
• Ouders, broers, zussen en hun afstammelingen
• Grootouders met hun kleinkinderen, tantes, ooms, neven en nichten
• Overgrootouders en hun afstammelingen

Hoe hoger de categorie, hoe groter het recht dat je hebt op de erfenis. Als de dierbare geen partner, kinderen of andere afstammelingen in de eerste categorie heeft, verschuift de erfenis als het ware naar de nabestaanden in de tweede categorie. Dit geldt ook voor de derde en vierde categorie. Zolang er in de ene groep nog een erfgenaam is, komt een volgende groep niet aan bod. Wanneer er geen nabestaanden zijn in alle vier de categorieën, gaat de erfenis naar de Staat.

Uitzonderingen

Het klinkt heel logisch, maar is ingewikkelder dan je denkt. Zo heb je als partner of kind van de overledene niet altijd recht op de boedel als er geen testament is. Als partner geldt dit alleen wanneer je getrouwd bent met de overledene of een geregistreerd partnerschap aanging. Bij alle andere situaties vervalt dus je recht als erfgenaam. Denk bijvoorbeeld aan een latrelatie of enkel samenwonen.

Dit principe werkt hetzelfde voor kinderen. Wanneer je kunt aantonen dat je daadwerkelijk kind bent van de overledene met een geboorteakte, val je binnen de regel van erven. Dit geldt ook voor adoptiekinderen. De uitzondering hierop is wanneer je een stiefkind of pleegkind bent. Ben je wel verwant, maar nooit erkend of afgestaan door je gestorven ouder? Ook dan heb je niet automatisch recht op de bezittingen van de overledene.

Verdeling

Bij een testament kun je zelf bepalen hoe de verdeling van de erfenis plaatsvindt en kun je er dus alsnog voor zorgen dat je partner waar je geen geregistreerd partnerschap mee hebt of waarmee je niet getrouwd bent toch een deel van de erfenis krijgt. Je kunt de nabestaanden hiermee een hoop werk uit handen nemen. Tevens kun je als je een goed testament hebt besparen op erfbelasting. Wanneer er geen testament is, wordt door de wet bepaald wat er met de boedel gebeurt. Dat houdt in dat - als deze er zijn- zowel partner (als je getrouwd was of geregistreerd partnerschap had) als kinderen ieder evenveel krijgen van de erfenis.

Dit gebeurt echter wel op verschillende momenten. Partners hebben direct recht op hun deel, terwijl de kinderen dit pas later ontvangen. Dit heeft te maken met het huis en de verandering in inkomen na overlijden. Met het geërfde deel kan de partner in levensonderhoud blijven voorzien en in hetzelfde huis blijven wonen. Hier komt wel bij dat je als kind recht hebt op een voorschot van de erfenis totdat je het daadwerkelijke bedrag ontvangt. In een aantal gevallen heb je als kind eerder recht op jouw deel. Dit gaat in wanneer de partner failliet is, in de schulden zit of tevens overleden is.

Notaris

Gezamenlijk de erfenis verdelen over de familie als er geen testament is kan voor een hoop gedoe zorgen. Over het algemeen wordt aangeraden één erfgenaam aan te wijzen die het proces in gang zet, begeleidt en afrondt. Deze erfgenaam krijgt dus de volmacht om de erfenis af te wikkelen. Maar je kunt ook een derde aanwijzen die je samen met de andere erfgenamen machtigt om zaken te regelen

Wanneer je als familie merkt er niet uit te komen, kun je hulp vragen aan een notaris. Zij helpen je om gezamenlijk te kijken naar de beste oplossing voor de verdeling. Als ook dit geen uitkomst biedt, vormt de rechter een laatste redmiddel.

Geen testament of wel een testament?

Als je twijfelt of de overledene een testament heeft, is dit te controleren via het Centraal Testamentenregister in Den Haag. Dit doe je door zelf of via een notaris een schriftelijke aanvraag in te dienen ter informatie met bijgevoegd een kopie uit het overlijdensregister. Dit kun je gratis doen. Zo weet je binnen een week of bovenstaande informatie op jou van toepassing is of niet. 

Erfenis verwerpen of benificiair aanvaarden

Als je bent aangewezen als erfgenaam, heb je ook het recht om de erfenis te verwerpen, oftewel weigeren. Het komt namelijk best regelmatig voor dat de schulden het vermogen van de overledene ver overtreffen. Er is dan sprake van een negatieve erfenis, wat dus betekent dat jij verantwoordelijk wordt voor alle achtergelaten schulden als je de erfenis aanvaardt. Beter kun je de erfenis dan weigeren. Een andere optie is om de erfenis benificiair te aanvaarden. Dit wordt ook wel eens aanvaarden onder voorwaarden genoemd. Hier wordt meestal voor gekozen als de erfgenaam het vermoeden heeft dat de schulden hoger zijn dan het bezit maar dit niet zeker is.

Beneficiair aanvaarden gaat volgens een wettelijke vereffeningsprocedure waarbij er een opsomming wordt gemaakt van de schulden en het bezit van de overledene. De eventuele schulden hoef je niet zelf te betalen. Pas op dat je eventueel wel privé kosten verschuldigd kan zijn als je een deskundige hebt ingehuurd en die kosten niet uit het vermogen van de overledene kunnen worden betaald. Mochten de opbrengsten uiteindelijk toch hoger zijn dan de schulden, dan ontvang jij deze opbrengsten. Van de bezittingen ontvang je niks totdat er zekerheid is dat de schulden allemaal zijn betaald. Beneficiair aanvaarden is dus een goed alternatief als je niet zeker bent van de financiële situatie van de overledene. Wil meer weten over dit onderwerp? Lees dan eens ons artikel Erfenis en schulden; hoe zit dat precies?

Bronnen:
juridischloket.nl
erfwijzer.nl
notaris.nl
rijskoverheid.nl