De hindoestaanse uitvaart: gebruiken en rituelen

Het hindoeïsme komt uit India, maar over de hele wereld zijn er ongeveer 500 miljoen volgelingen verspreid. Hiervan wonen er tussen de 15.000 en 20.000 hindoes in België, de meesten van Indiase afkomst. De hindoestaanse uitvaart kent vele gebruiken en rituelen. De belangrijkste stippen we in dit artikel aan. Er zijn binnen het hindoeïsme verschillende stromingen maar onderstaande rituelen komen over het algemeen in al deze stromingen terug.

Hindoe

Veel mensen kennen het woord 'hindoe' als een afkorting van de woorden 'hindoestaan' of 'hindoeïsme', maar er schuilt veel meer achter. Zo heeft het woord hindoe eigenlijk meer te maken met de Indus rivier die vroeger de naam 'Shindoe' had. De letter 's' is na verloop van de tijd echter weggelaten, omdat de Mongolen die India waren binnengetreden de letter 's' niet zo goed konden uitspreken. Dit leidde ertoe dat de rivier de naam 'Hindoe' kreeg, wat later ook werd gebruikt voor het land en de religie in India.

De reïncarnatie 

Hindoes gaan uit van reïncarnatie waarbij de ziel een nieuw leven krijgt. De levensvorm waarin de ziel opnieuw geboren wordt hangt af van de levenswijze van de overledene. Iemand die volgens het hindoeïsme goed heeft geleefd, keert terug in het lichaam van een mens, wat de hoogst mogelijke levensvorm is (door onder andere  ons inzicht in goed en kwaad). Als je volgens het hindoeïsme slecht hebt geleefd, kom je in een nieuw leven in een levensvorm terug die lager in rang is dan de mens.

Het bereiken van 'moksha', de eenwording met de allerhoogste God Brahma, wordt door hindoes gezien als levensdoel. Zij geloven erin dat de cirkel van het overlijden en het herboren worden in een ander leven en levensvorm pas eindigt als de ziel 'moksha' bereikt.

Wat gaat er vooraf aan de hindoestaanse uitvaart?

Het afscheidsritueel
Als er iemand op sterven ligt, worden er een aantal bijzondere gebruiken en rituelen uitgevoerd. Alle familieleden van de overledene moeten bij elkaar komen voor het afscheidsritueel. Tijdens dit afscheidsritueel moet altijd een man uit de familie de belangrijkste taken uitvoeren. Vaak is dit de oudste zoon binnen het gezin. Op de dag van de uitvaart scheert hij zijn hoofdhaar af (meestal op een kort staartje na). Het uitgekozen mannelijke familielid wordt tijdens het afscheidsritueel bijgestaan door een hindoe priester, ook wel een pandit genoemd. De pandit leest voor uit de heilige boeken en er wordt gebeden en soms ook gezongen.

De tijd tussen het overlijden en de hindoestaanse uitvaart
Het liefst wil men de tijd tussen het overlijden en de uitvaart zo kort mogelijk houden. Dit is vaak lastig om te verwezenlijken, omdat er soms ook familieleden uit het buitenland moeten komen om de uitvaart bij te wonen. In de periode tussen het overlijden en de uitvaart is het gebruikelijk dat er veel wordt gebeden. Er vindt dagelijks rouwdienst die een uur duurt plaats.

De crematie bij de hindoestaanse uitvaart

Terugkeer naar de bron
Bij de hindoes speelt de wedergeboorte een belangrijke rol. Het staat dan ook centraal in hun leven. Hoewel begraven worden geen taboe is, kiezen de meeste hindoes toch voor cremeren. De voorkeur voor cremeren vindt oorsprong in hun geloof dat dit de snelste manier is voor het lichaam om naar de "bron" terug te keren. Een crematie vindt bij de hindoes meestal in open lucht plaats. In Nederland en België is dit echter niet toegestaan en mag een crematie alleen doorgaan in een crematorium.

Zo rein mogelijk
Voorafgaand aan de hindoestaanse uitvaart komt er een pandit bij de familie thuis om voorbereidingen te treffen voor de crematieplechtigheid. Iedereen die deelneemt aan de crematie moet zo rein mogelijk zijn. Voor vrouwen betekent dit dat zij niet in de buurt van de pandit mogen komen tijdens hun menstruatie. Vrouwen worden dan namelijk als onrein beschouwd.

De juiste dag voor de crematie
De hulp inschakelen van een pandit is van groot belang bij een hindoestaanse uitvaart. De nabestaanden moeten namelijk samen met de pandit bepalen op welke datum en op welk tijdstip de crematie moet plaatsvinden. De pandit kijkt hierbij naar wat er astrologisch gezien gunstig is. Volgens het hindoeïsme heeft een maand twee ongunstige perioden voor een crematie.

Gebruiken en rituelen bij de hindoestaanse uitvaart

De hindoestaanse uitvaart kent heel wat gebruiken en rituelen die waarvan je best op de hoogte bent wanneer je bent uitgenodigd voor een hindoestaanse uitvaart. Hieronder enkele interessante gebruiken en rituelen vóór en tijdens de hindoestaanse uitvaart.

Gebruiken en rituelen vóór de hindoestaanse uitvaart:

• Een overleden vrouw wordt gewassen door vrouwen en een overleden man wordt gewassen door mannen. De spullen die zijn gebruikt bij het wassen van het lichaam worden bij de voeten van de overledene neergelegd.
• Het is gebruikelijk om het overlijden van een dierbare te delen via de lokale hindoestaanse radio uitzending. Maar ook worden familieleden en vrienden telefonisch en soms ook met een rouwbrief op de hoogte gebracht.
• Voordat de overledene naar het crematorium of de begraafplaats wordt gebracht, rijdt de rouwstoet indien mogelijk nog voor een laatste keer langs het huis van de overledene waar er nog enkele rituelen plaatsvinden.
• Een overleden vrouw draagt een witte katoenen sari en een hoofddoek. Bij een man wordt het hoofdhaar afgeschoren en krijgt hij een tulband. Op het voorhoofd komt een stipje. 

Gebruiken en rituelen tijdens de hindoestaanse uitvaart:

• De 'diya' speelt een belangrijke rol, dit is een traditioneel kommetje van klei met een watje van katoen als lont. De diya staat voor zuiverheid en voor het eeuwige licht  en beschermt de ziel van de overledene tegen het kwade. 
• Het is gebruikelijk dat de oudste zoon vijf rondjes om de overledene loopt voordat het lichaam uit de aula wordt gehaald tijdens de crematieplechtigheid. Dit doet hij met een aantal belangrijke objecten in zijn handen: een schaal met brandende olielamp en een koperen bokaal gevuld met (heilig) water.
• Bij de crematieplechtigheid zijn er vaak veel mensen aanwezig die afscheid willen nemen van de overledene en ook heel veel mensen die er zijn om de nabestaanden te steunen. Het komt wel eens voor dat er veel meer dan 100 mensen aanwezig zijn.
• Tijdens de uitvaart wordt meestal witte of zwart met witte kleding gedragen door de aanwezigen. Rode kleding is verboden. Ook dragen de meeste vrouwen tijdens de uitvaart geen sieraden of make-up. 
• Aan het einde van de crematieplechtigheid strooien de aanwezigen, vaak zijn dit de directe familieleden, bloemblaadjes en geurige kruiden over de overledene heen. Ook wordt er gebruik gemaakt van geurwater. Aansluitend nemen de aanwezigen afscheid. Dit duurt soms lang.
• Bij de crematieoven wordt er nogmaals gebeden, meestal in de aanwezigheid van een pandit. De overledene krijgt nog enkele extra’s mee wanneer hij in de crematieoven wordt geschoven o.a. bloemen, kamferblokjes en de diya van de uitvaartplechtigheid. Het lichaam van de overledene mag niet buiten het zicht van de familie worden verbrand.

De as en de rouwperiode

Na de crematie leven de directe familieleden gedurende tien dagen heel sober en eten zij vegetarisch. Iedere dag wordt er thuis een offerdienst gehouden. Na twaalf of dertien dagen is er een rouwplechtigheid in het huis van de overledene waarbij er onder leiding van een priester speciale offers worden gebracht. De rouw wordt dan officieel opgeheven.

Volgens de hindoetraditie moet de as eigenlijk verstrooid worden boven stromend water. De Ganges rivier zou ideaal zijn voor de uitstrooiing van de as, maar dit is niet altijd mogelijk. De zee is dan vaak een vervangende optie, het gaat er immers om dat de as via het water bij de oneindigheid terechtkomt. Vaak wordt er ook voor gekozen om de as naar Suriname of India te brengen, omdat de overledene dit bijvoorbeeld zo had gewild.

Bron: Meander Uitvaartopleidingen