De joodse uitvaart: gebruiken en rituelen

Elk geloof heeft eigen gebruiken en rituelen. Vandaag vertellen we je meer over de joodse uitvaart. Wist je bijvoorbeeld dat crematie van oorsprong in het Jodendom verboden is? En dat er bij de uitvaart over het algemeen geen muziek gedraaid wordt? Hieronder lees je meer over de joodse uitvaart.

Als iemand sterft...

Nadert het moment van overlijden, wordt de dierbare geen moment meer alleen gelaten. Wanneer de laatste adem wordt uitgeblazen, spreken de aanwezigen de volgende joodse geloofsbelijdenis uit: "Hoor Israël de Heer is onze God de Heer is één". Ze proberen hierbij het woord 'één' gelijk te laten vallen met het moment van overlijden, omdat de 'eenwording van Gods Naam' in deze wereld de uiteindelijke bestemming is. Na het overlijden wordt vervolgens psalm 91 uitgesproken.

Crematie is verboden

Binnen de Joodse cultuur is het gebruikelijk om te kiezen voor een sobere begrafenis. Door het geloof in de lichamelijk wederopstanding is crematie voor orthodoxe joden verboden. Voor liberale joden is crematie wel toegelaten. Als iemand is overleden, is het belangrijk dat de overledene zo snel mogelijk van de opbaarruimte naar de begraafplaats wordt gebracht. Het lichaam van een overledene wordt - het liefst vlak voor de joodse uitvaart -  ritueel gereinigd (tahara) in respectvolle stilte. Bij deze reiniging worden mannen alleen gewassen door mannen en vrouwen alleen door vrouwen.

Bij de joodse uitvaart horen noch bloemen noch muziek

'Lewaja' staat voor de joodse uitvaart van begin tot einde. Een joodse uitvaart is vaak heel eenvoudig en sober. Ook op de begraafplaats is het eerder sober. Er worden over het algemeen geen bloemen neergelegd en er wordt geen muziek gedraaid. Dit joodse gebruik komt vanuit de volgende gedachte: "Met lege handen komt men op de wereld en met lege handen verlaat men de aarde ook weer".

Inscheuren

Op de meeste joodse begraafplaatsen worden overleden personen richting de Tempel van Jeruzalem begraven, wat in België betekent dat er richting het oosten wordt begraven. Vanuit daar begint de heropstanding der doden. Interessant weetje: als teken van rouw wordt voor de begrafenis een kledingstuk gescheurd van de meest betrokken nabestaanden. Dit gebruik vond zijn oorsprong in  het moment dat aartsvader Jakob, na het horen over het nieuws dat zijn zoon Jozef was verscheurd door een wild dier, een kledingstuk verscheurde.

Op de begraafplaats

Op de begraafplaats zelf is vaak een ruimte voorzien waar een speciale eredienst gehouden wordt. Vervolgens wordt de kist door mannen uit de eigen gemeenschap naar het graf gedragen, hierbij wordt de kist drie keer neergezet. Bij het graf laten de dragers de kist zakken en gooit de familie drie scheppen zand op de kist en spreken ze de volgende zin uit: "De stof keert terug naar de aarde, waaruit ze ontstaan is; de ziel echter keert terug tot God, die haar gegeven heeft". Als het graf vervolgens wordt dicht geschept, worden verschillende teksten en gebeden uitgesproken. 

Nog een aantal handelingen die de joden op de dag van het afscheid uitvoeren:

• Wanneer er tien joodse mannen aanwezig zijn, zeggen de mannelijke nabestaanden het kaddishgebed op. Dit is een gebed ter heiliging van Gods naam.
• Het graf wordt pas verlaten als dit helemaal met zand bedekt is.
• De aanwezigen vormen een erehaag aan weerszijden, waartussen de rouwende familieleden langzaam zich verwijderen van het graf. De rijen symboliseren steun door vrienden en de gemeenschap.
• Bij het verlaten van de begraafplaats wassen de mensen hun handen om zo onderscheid te maken tussen de cultische onreine dood en het leven.

De sjiwwe: meest intensieve rouwweek

De Sjiwwe is de meest intensieve rouwweek. Deze start op het moment dat de overledene begraven is. Voordien wordt de familie niet getroost. Elke avond ontvangt de familie het rouwbeklag van vrienden en kennissen. Dit doen ze onder andere door samen het avondgebed uit te spreken. Ook bieden zij de zogeheten 'maaltijd van herstel' aan, die bestaat uit ei en brood.

Nog een paar weetjes

• Joden hebben als gewoonte om voor de overledene een speciale kaars aan te steken, de spiegels in het huis van de overledene te bedekken en zich te onthouden van vlees en wijn.
• Op feestdagen, zoals Sabbat, wordt er geen joodse uitvaart gehouden.
• Als het lichaam in de kist ligt, wordt er meestal nog wat aarde van Israël over het lichaam uitgestrooid of in een zakje onder het hoofd gelegd. Dit staat voor verbondenheid met het eigen land.
• Zolang de overleden persoon niet begraven is, mag niemand getroost worden. Dit heeft te maken met de gedachte dat zolang de overledene nog niet begraven is, 'respect voor de dode' bovenaan staat.
• Het is een gewoonte om een steentje op het graf te leggen, wanneer je het graf bezoekt. Zo laat je zien dat je bent langsgeweest.