Hoe jong ze ook zijn, elk kind rouwt na een overlijden. Op een aantal punten wijkt het rouwproces van een kind af van dat van een volwassene. Dit heeft te maken met het feit dat het denkproces van kinderen tot en met twaalf jaar nog niet volledig is ontwikkeld. Een kind helpen met rouwen, is daarom heel belangrijk. Zeker omdat de manier waarop het rouwproces verloopt, bepalend kan zijn voor de rest van zijn of haar leven.
Hoe uit een kind zijn verdriet na een verlies?
Rouw bij kinderen is vaak zichtbaar via het gedrag. Dit komt omdat zij vaak niet weten hoe ze met deze gevoelens van rouw en verdriet om moeten gaan. De volgende vormen van gedrag kunnen opvallend zijn:
- Agressief reageren
- Boos zijn
- Het ontkennen
- Concentratieproblemen hebben
- Onrustig zijn
- Stil en opvallend lief zijn; zoekend naar aandacht
Elk kind uit zijn gevoelens op zijn eigen manier. Toch zijn er bepaalde vormen van gedrag en gevoelens die vaak voorkomen. Hoe deze gevoelens dan weer geuit worden, is opnieuw heel persoonlijk. Ook rouwen kinderen niet continu. Het rouwen gaat op en af. Een kind kan plotseling overdonderd worden door verdriet, maar het moment daarna weer vrolijk naar buiten rennen om te gaan spelen.
Kinderen kunnen pas later gaan rouwen
Jonge kinderen gaan vaak pas rouwen als de situatie weer als 'veilig' gezien wordt. Neem bijvoorbeeld een peuter die zijn moeder verliest. Het eerste jaar gedraagt hij zich misschien alsof er niks aan de hand is, terwijl daarna opeens slaapproblemen optreden en het kind misschien prikkelbaar is. Als ouder is het belangrijk om in te zien dat het verdriet tijdelijk werd weggestopt en dus in een later stadium naar boven komt. Belangrijk is om gehoor te geven aan dit verdriet. Het wegstoppen ervan kan tot ernstige problemen leiden. Omdat kinderen per levensfase anders omgaan met verdriet, is het belangrijk om per leeftijd de verschillen in rouw en gedrag te herkennen, zodat je hier op kunt inspelen als volwassene. Hieronder daarom een uitleg per fase.
Peuters & kleuters
Peuters leven in een fantasiewereld en hebben nog geen besef van de dood en het feit dat dit definitief is. Woorden als 'nooit' en 'voor altijd' zeggen hen eigenlijk nog niets. Als ze verdrietig zijn, is dat omdat ze hun moeder op dat moment missen, niet omdat ze beseffen dat zij nooit meer terugkomt. Als volwassene is het belangrijk dat je hen laat voelen dat je er bent. Probeer eens door de ogen van het kind te kijken en beantwoord hun vragen, keer op keer. Eerlijkheid en openheid zijn hierbij belangrijk. Zo leren ze ook wat de dood inhoudt.
Kinderen van 7 tot 9 jaar
Deze leeftijdsgroep begrijpt het wel, maar weet er vaak niet mee om te gaan. Vanaf hun zevende levensjaar kunnen kinderen verbanden leggen tussen verschillende gebeurtenissen. Dit maakt ze kwetsbaar, angstig en vol verwarring. Ze begrijpen dat de dood definitief is, maar willen niet anders zijn dan de kinderen uit hun omgeving, waardoor ze bepaalde gebeurtenissen kunnen gaan verzwijgen. Als volwassene kun je hen helpen door rust en ruimte te creëren. Een plek waar ze zichzelf kunnen zijn en hun verdriet mogen uiten. Laat ze met rust wanneer zij met hun vriendjes zijn, maar open bijvoorbeeld een gesprek wanneer jullie thuis op de zetel zitten.
Kinderen van 10 tot 12 jaar
Enerzijds krijgen kinderen in deze leeftijdsgroep een bepaalde onafhankelijkheid, anderzijds zijn ze stiekem toch nog afhankelijk van hun ouders. Wanneer zij te maken krijgen met een sterfgeval, zullen ze behoefte hebben aan steun en troost. Toch kunnen ze de neiging hebben dit te verbloemen, omdat ze niet kinderachtig willen zijn. Dit kan zich uiten in prikkelbaar en moeilijk gedrag. Wat je ook vaak ziet in deze leeftijdsgroep is dat er steun wordt gezocht bij leeftijdsgenoten. Soms meer dan bij de ouders. Als volwassene is het belangrijk om te zorgen voor open communicatie. Geef ze het gevoel dat ze vragen mogen stellen en wees altijd eerlijk.
Kinderen van 13 tot 18 jaar
In deze leeftijdsfase is het besef eigenlijk het grootste. Daarnaast is dit ook de fase waarin het 'puberen' begint, wat op zich al een heftige periode is. De kinderen uit deze groep maken zich langzaam los van familie en willen onafhankelijk zijn. Ze gaan experimenteren en richten zich veel op hun vrienden. Als ze te maken krijgen met een overlijden, kan dit ongelofelijk moeilijk zijn. Ze willen graag troost, maar tegelijkertijd onafhankelijkheid. Daarnaast voelen ze zich vaak verantwoordelijk voor andere gezinsleden, waardoor ze zichzelf soms vergeten. Als volwassene is het belangrijk om ze niet te vergeten, aangezien hij of zij dit vaak indirect wel doet. Praten is de sleutel ook al is hier soms wat hulp van buitenaf voor nodig.
Een kind helpen met rouwen: extra tips
- Heb je zelf heel veel verdriet, is het vaak lastig om het verdriet van je kind er ook nog bij te nemen. Roep zeker hulp van buitenaf in wanneer het nodig is en praat hierover met je kind. Een stichting die mogelijk hulp kan bieden is Stichting Missing You.
- Overlijdt er een familielid is het kind niet alleen een geliefde kwijt, maar ook de tijdsbestedingen met hem of haar verdwijnen opeens. Probeer deze momenten toch in stand te houden, door bijvoorbeeld een ander familielid in te schakelen waar het kind een goede band mee heeft.
- Ook een kind voelt emoties. Als hij of zij een keer driftig is, heb hier dan begrip voor, maar maak het wel bespreekbaar wanneer het ernstige vormen aanneemt.
- Geef ruimte aan herinneringen. Bekijk samen foto's, knutsel samen een fotolint in elkaar of bekijk leuke filmpjes terug.
- Ga de dood niet uit de weg en praat erover. Want waarom wel praten over een geboorte van een kindje, maar niet over de dood van een dierbare? Het leven is nu eenmaal een cyclus van leven en dood. Dat jij je kind vertelt hoe het leven in elkaar zit, geeft hem alleen maar de mogelijkheid om met de juiste kennis aan het volwassen leven te beginnen.
Een kind helpen rouwen: heb jij er ervaring mee en zo ja: hoe ervaar jij dit of heb jij dit ervaren? We horen graag je verhaal in een reactie onder dit artikel.
Bron: Radboud MC
Reacties (5)