Stappenplan om een erfenis af te handelen

Als een dierbare overlijdt, moet je veel regelen. Niet alleen voor de uitvaart, maar ook daarna. Je moet bijvoorbeeld ook de nalatenschap afhandelen. Voor veel nabestaanden is dat moeilijk. Wat doe je als je erfgenaam bent? En wat als je de erfenis wilt weigeren? In dit stappenplan geven we antwoord op deze vragen en leggen we uit hoe je de erfenis moet afhandelen. 

Erfenis afhandelen

Stap 1: Op zoek naar de erfgenamen 

De eerste stap is weten wie de erfgenamen zijn. Je kunt dit navragen bij de notaris, als die een testament opstelde. Als er een testament is, moet je de erfenis verdelen zoals hierin beschreven. Als er geen testament is, geldt de wet om te bepalen wie de erfgenamen zijn. In dat geval worden de erfgenamen verdeeld in vier groepen, namelijk: 

• groep 1: partner, kinderen en hun afstammelingen
• groep 2: ouders, broers en zussen en hun afstammelingen
• groep 3: grootouders en hun (klein)kinderen, ooms, tantes, neven en nichten
• groep 4: overgrootouders en hun afstammelingen

Stap 2: De erfenis (beneficiair) aanvaarden of verwerpen 

Als je erfgenaam bent, heb je de keuze om de erfenis (beneficiair) aan te nemen of te verwerpen. Het is handig om dit goed te overwegen voordat je beslist. Een erfenis bestaat uit alles wat de overledene heeft nagelaten. Dit sluit ook de schulden in. Je kunt ook emotionele redenen hebben om de erfenis te verwerpen. Laat je goed informeren door de notaris, zodat je geen verrassingen krijgt. Gelukkig hoef je niet meteen een keuze te maken en heb je drie maanden tijd om na te denken over de volgende stap. 

Als alle erfgenamen de erfenis hebben aanvaard, zijn zij verantwoordelijk voor alle bezittingen, inclusief eventuele schulden van de overledene. Als je beneficiair hebt aangenomen, ben je beschermd tegen eventuele schulden die hoger uitvallen dan de totale erfenis. Als je wilt dat iemand anders erfgenaam wordt van alles wat de overledene heeft nagelaten, kun je ervoor kiezen om de erfenis beneficiair te verwerpen. Dan krijg je niets en kun je ook niet aansprakelijk gesteld worden voor eventuele schulden.

Stap 3: De afwikkeling van de erfenis 

De erfgenamen moeten zelf de erfenis afhandelen. Zijn ze met meer dan een, dan geven ze meestal volmacht aan iemand om dat te doen. Ze kiezen zelf wie dat is. Soms is het een erfgenaam, soms een buitenstaander. Als er een testament is, heeft de erflater vaak al een executeur aangeduid.

Stap 4: De verklaring van erfrecht aanvragen

Een verklaring van erfrecht is een document dat een notaris opstelt. Hierin staat wie er is overleden, of er een testament is, wie de erfgenamen zijn en wie de nalatenschap mag afhandelen. Je hebt zo’n verklaring nodig om te bewijzen dat je recht hebt op de erfenis. Banken en andere instanties kunnen hierom vragen. Als iemand sterft, blokkeert de bank zijn of haar rekening. Met een verklaring van erfrecht kun je die deblokkeren. Dat geldt niet voor een ‘en/of’-rekening. Die blijft gewoon werken. Je hebt alleen een verklaring van erfrecht nodig als je de rekening op jouw naam wilt zetten. Ook uitkerings- en (levens)verzekeringsinstanties kunnen een verklaring van erfrecht vragen. Je vraagt die online of bij een notaris in de buurt aan. 

Stap 5: Regel de woning, de inboedel, de abonnementen en de belastingen

Woning

Als de overledene een huurwoning had, moet je de huur opzeggen en het huis netjes achterlaten. Je kunt hiervoor professionele ontruimers inschakelen. Als de overledene een koopwoning had, heb je twee opties als erfgenaam: 

• je spreekt met de andere erfgenamen af dat je in het huis gaat wonen en je koopt hen uit
• je verkoopt het huis samen met de andere erfgenamen. De winst of het verlies deel je dan.

Inboedel

De erfgenamen verdelen de inboedel. Zij mogen zelf beslissen wat ze ermee doen, tenzij de overledene iets anders bepaalde, bijvoorbeeld in een codicil. Het is belangrijk om hierover duidelijke afspraken te maken.

Tip: maak een lijstje waarop iedereen aangeeft wat hij of zij wil hebben, met bovenaan het meest dierbare voorwerp. Verdeel de spullen eerlijk onder elkaar. 

Omdat de spullen niet allemaal evenveel waard zijn, kun je er ook een waarde aan toekennen. Je trekt dan de waarde van de spullen die je krijgt van je erfdeel af. Zo krijgt iedereen een eerlijk deel.

Tip: in het artikel ‘Ruzie over de erfenis voorkomen’ lees je hoe je als erflater onenigheid en ruzie over de nalatenschap voorkomt.

Abonnementen

Zoek uit of de overledene nog abonnementen had die je moet opzeggen. 

Stap 6: Het geld

De laatste stap van dit stappenplan ‘Erfenis afhandelen’ gaat over het geld. Als de rekeningen van de overledene zijn betaald, als de erfbelasting is afgehandeld en als de inboedel eerlijk is verdeeld, krijgt elk erfgenaam zijn of haar deel uit het tegoed dat op de bankrekening van de overledene staat. De executeur (stap 3) maakt een duidelijk overzicht waarin staat hoeveel iedere erfgenaam krijgt, rekening houdend met de waarde van de verkregen inboedelgoederen. Het geld wordt pas uitbetaald als iedereen akkoord gaat met de verdeling.